Skoro spodziewamy się w Polsce pierwszych, systemowych emisji naziemnego radia cyfrowego w standardzie T-DAB+ warto standard ten w popularny i nieskomplikowany sposób opisać by przybliżyć go przyszłym słuchaczom i wszelkim odbiorcom. Opisać w sposób prosty jego cechy, możliwości oraz powiedzieć coś o jakości dźwięku przekazywanego w tym standardzie radia.

Spośród różnych standardów radia cyfrowego Terrestrial Digital Audio Broadcasting Plus czyli T-DAB+, nazywany w skrócie także DAB+, jest wersją rozbudowaną w sposób unowocześniony znanego wcześniej w wielu krajach, głównie Europy i Australii, standardu T-DAB zwanego prosto DAB. T-DAB+ okazał siłę i największe możliwości, przez co aktualnie jest najczęściej wybierany do nadawania naziemnego radia cyfrowego. W Europie przeznaczono na potrzeby emisji radia DAB+ częstotliwości VHF 174 – 230 MHz oraz w paśmie L 1450 – 1492 MHz. Radio DAB+ przewyższa starsze i stopniowo zanikające systemy radia AM oraz FM przede wszystkim dlatego, że:

1. Umożliwia umieszczenie wielokrotnie więcej stacji, programów radiowych na tej samej szerokości pasma, przez co pozwala znacząco zwiększyć zróżnicowanie nadawców i rozszerzyć ofertę programową o stacje tematyczne czy niszowe, dedykowane słuchaczom o zróżnicowanych, a nawet szczególnych zainteresowaniach.
2. Może przekazać dźwięk lepszej jakości, o znacznie mniejszej podatności na zakłócenia, także słuchaczom poruszającym się z dużymi prędkościami.
3. Ma większą funkcjonalność i możliwości oferowania usług dodatkowych jak: przekazywanie napisów, obrazów, pokazów slajdów, stron internetowych, przewodnika po programach, informacji o aktualnym ruchu drogowym dla systemów nawigacji, które mogą być obrazowane na wyświetlaczu odbiornika.
4. Jest bardzo energooszczędne w emisji sygnału.

Jeden multipleks radia DAB+, zwany czasem ensemble, mieści od siedmiu do kilkunastu rozgłośni radiowych w zależności od przyjętej jakości przekazywanego dźwięku oraz od rodzaju i ilości przekazywanych informacji dodatkowych. Kompresja danych dźwiękowych jest wysoka i stratna, a równocześnie przekazywany dźwięk może być bardzo wysokiej jakości, gdyż do kodowania danych jest używany kodek HE-AAC wersja 2 zwany również AAC++. Do audycji słownych stosuje się często niski strumień bitowy 32 lub 48 kb/s, a rozgłośnie muzyczne przeważnie nadają dźwięk stereo w strumieniu od 64 do 192 kb/s. Technologia T-DAB+ z dźwiękiem kompresowanym kodekiem  HE-AAC umożliwia dostarczanie nawet wielokanałowych sygnałów audio w strumieniu binarnym 128 kb/s. Dźwięk stereofoniczny może być przekazywany nawet w strumieniu 32 kb/s.

Warto też coś więcej napisać o poziomie jakości dźwięku radia DAB+ w odniesieniu do tradycyjnego radia analogowego. Będzie to nieco subiektywne,  zależne od rodzaju nadawanej muzyki, sprzętu do jej odtwarzania i indywidualnych odczuć słuchacza. Porównanie opracowałem w oparciu o dane publikowane w grudniu 2009 r. pt. “Cyfryzacja radiofonii wysokiej jakości” przez Instytut Łączności z Wrocławia.

 

Dane należy traktować jako poglądowe, przyjęte dla multipleksu 1,5 MHz. Podane liczby mieszczących się programów mogą być nawet wyższe.

Jakość dźwięku	Kodek	Strumień	Liczba programów	Pojemność strumienia maksymalna	Poziom ochronny
–	–	kb/s	szt	kb/s	–
Audycje słowne	HE-AAC	32	36	1184	3
Dźwięk jakości FM	HE-AAC	48	24	1184	3
Dźwięk jakości bardzo dobrej	HE-AAC	64	18	1184	3
Dźwięk jakości CD	HE-AAC, AAC	128	9	1184	3
Dźwięk jakości lepszej niż CD	HE-AAC, AAC	192	6	1184	3

Poziom ochronny 3 określa poglądowe i kompromisowe zestawienie  możliwej  do  przesłania  liczby  kanałów stereofonicznych, chronionych przed błędami przesyłania sygnału oraz przy wymaganym stosunku C/N =16 dB, w określanie którego nie warto tu się zagłębiać.

Poziom jakości dźwięku CD oznacza poziom płyty kompaktowej CD Audio definiowany jako 16 bitowy dźwięk stereofoniczny o częstotliwości próbkowania 44,1 kHz.

Osobom o bardzo wyczulonym słuchu życzę by nadawcy podjęli wysiłek emisji muzyki w strumieniu najmniej 96 kb/s, a najlepiej w strumieniu 128 kb/s lub wyższym. Utwory muzyczne o szerokim spektrum tonalnym będą brzmiały wtedy wyjątkowo dobrze i to mimo stratnej kompresji dźwięku. Muzyka klasyczna brzmi już bardzo dobrze, jeżeli nadawana jest strumieniem 96 kb/s lub wyższym.

Oczywiście emitowanie radia cyfrowego o wyższym strumieniu bitowym tworzy wyższe koszty nadawania i trzeba liczyć się z pewnym kompromisem pomiędzy jakością i kosztami, co pewnie przy starcie radia cyfrowego zaowocuje nadawaniem audycji w średnich strumieniach bitowych na poziomie 64 kb/s. Jeżeli nadawcy uzyskają dochody z emisji, będziemy mogli oczekiwać więcej. Może ktoś zrobi nam miłą niespodziankę już na początku nadawania programu?

Niestety, na tradycyjnych odbiornikach naziemnego radia cyfrowego odbierać się nie da. W samochodach sprowadzanych z zachodu są czasem zainstalowane radia odbierające radiofonię DAB i radia UKF FM. W sprzedaży są w Polsce odbiorniki radia cyfrowego DAB+ i DAB na różnym poziomie technicznym i w zróżnicowanych cenach. Najtańsze kupić można za 100 do 150 zł. Lepsze są obecnie droższe i kosztują kilkaset złotych. W miarę rozszerzania emisji cyfrowej będzie ich w kraju więcej, a ich ceny powinny się obniżać.

Radio internetowe jest już bardzo popularne. W sieci można znaleźć dziesiątki tysięcy stacji radiowych, które nadają bez opłat audycje, przeważnie muzyczne, choć nie tylko, w formie strumienia bitów i każdy może wybrać coś ulubionego, coś co najbardziej odpowiada w danej chwili własnemu nastrojowi i aktualnym potrzebom. Można wybrać DeliCast lub zainstalować jakiś odtwarzacz mediów strumieniowych, np. Nexus Radio dla Windows czy Androida, by cieszyć się darmową muzyką w różnych stylach z bardzo wielu krajów świata.

Przeważnie znajdziemy tam wiele ciekawych propozycji z muzyką bardzo zróżnicowanej jakości, najczęściej przesyłaną w kodowanej transmisji bitów w formacie MP3, choć znajdziemy także muzykę jakości lepszej w strumieniu bitowym, kodowanym mniej stratnym kodekiem dźwięku. Wielu może taka muzyka zadowolić. Bardziej wymagającym miłośnikom muzyki, posiadającym niezłą kartę dźwiękową i zestaw głośników dobrej jakości, a może też i dobry wzmacniacz, choćby w systemie kina domowego, warto polecić radia z muzyką  jakości lepszej.

Warto tu polecić radia z muzyką skompresowaną wprawdzie kodekami stratnymi, lecz bardzo dobrej, cyfrowej jakości, do których należą stacje nadające w formacie HE-AAC (AAC+, aacPlus) – zwanym rozszerzonym formatem AAC. Najczęściej format określany  jest oznaczeniem AAC+, które, jeszcze przed standaryzacją, jego twórcy wprowadzili do Internetu. Format ten rozpowszechnia się szeroko w transmisji cyfrowych i mobilnych sygnałów audio, np. w radiofonii i telewizji cyfrowej, satelitarnej i kablowej, także Wi-Fi Audio oraz 3G, ponieważ zachowuje dobrej jakości dźwięk przy niskich przepływnościach strumieni binarnych. Technologia kodowania w tym formacie umożliwia dostarczanie nawet wielokanałowych sygnałów audio w strumieniu binarnym 128 kb/s.

W praktyce darmowego, internetowego radia aż tak dobrze nie jest. Transmitowany jest najczęściej strumień dźwięku dwukanałowego stereo, a najlepszej jakości dźwięk dociera przeważnie w strumieniu gęstości 128 kb/s. Częstsze są audycje muzyczne w strumieniu 64 kb/s lub niższym, ponieważ dźwięk w formacie AAC+ ma poszerzone pasmo częstotliwości przy próbkowaniu do 96 kHz i przy niskich przepływnościach strumieni.

Oczywiście występuje w takich przypadkach pewna strata jakości. Dźwięk jest jednak lepszej jakości niż przy powszechnie stosowanym kodowaniu w format MP3, które traci wysokie częstotliwości niezależnie od gęstości strumieni danych.

Starałem się wybrać dla amatorów radia internetowego strumienie darmowej muzyki wysokiej jakości. Jest ich sporo. Prawie wszystkie kodowane w formacie AAC+, transmitowane strumieniem 128 kb/s. Jedno radio w formacie AAC+ przekazuje muzykę strumieniem 320 kb/s. Kilka nadaje strumieniem 96 kb/s. Zdecydowana większość w kombinacji technologii AAC i SBR. Nieliczne są też kodowane w formacie MP3 w strumieniu od 192 do 320 kb/s. Radia o wysokiej gęstości strumienia mogą źle działać na komputerach, tabletach podłączonych do sieci łączem małej przepustowości.

Wszystkie radia, w formie plików playlisty, umieściłem na dysku sieciowym, w tzw. chmurze. Można je pobrać z tego dysku całkowicie darmo na własny komputer lub uruchamiać z dysku sieciowego. Wszystkie te radia dostarczają muzykę różnego rodzaju i wyborowi słuchacza pozostawiam decyzję jakiej muzyki chce słuchać. Mam nadzieję, że każdy może znaleźć tam coś dla siebie. Wystarczy wybrać tylko kilka z nich i będzie dobrze. Nie przejmujmy się, gdy któreś nam nie zagra. Pewnie zagra o innej porze dnia.

Na tym dysku umieściłem playlisty z wybranym radiem internetowym nieco niższej, niż poprzednie, jakości. Też można je pobrać. Wszystkie przekazują dźwięk w dobrym formacie AAC+, lecz w strumieniu 64 kb/s lub dźwięk w formacie MP3 i strumieniu co najmniej 192 kb/s. Mogą też dać się lubić, choć w paśmie wyższych częstotliwości brzmią już gorzej. Proszę ich posłuchać. Może będziecie do nich z przyjemnością wracać.

Do słuchania takiego radia pod systemem Windows polecam odtwarzacz  Foobar2000, którego główną cechą wyróżniającą jest zastosowane w nim wewnętrzne przetwarzanie danych realizowane na 64 bitach z konwersją na sygnał wyjściowy 16/24 bitowy z ditheringiem. Warto więc go zainstalować i używać do odtwarzania wszelkiej, muzyki cyfrowej. Można także używać m. in. odtwarzaczy: iTunes, AIMP, Winamp, VLC Media Player, Amarok, które nie wymagają instalowania dodatkowych kodeków dźwięku. Niektóre, inne odtwarzacze mogą nie odtworzyć dźwięku formatu AAC+ bez zainstalowania odpowiedniego kodeka. Popularny Windows Media Player wymaga zainstalowania kodeka, który można znaleźć i pobrać np. na tej stronie.

Uzyskane na komputerze strumienie dobrego radia dwukanałowego właściciele amplitunerów, wzmacniaczy, zestawów kina domowego z głośnikami, czy nawet kart dźwiękowych i dobrych słuchawek przetworzyć mogą na efektowny, wielokanałowy, bardzo naturalny dźwięk przestrzenny. Najbardziej popularnymi systemami dźwięku przestrzennego są systemy sześciokanałowe 5.1, siedmiokanałowe 6.1 i ośmiokanałowe 7.1.

Wykorzystać możemy wtedy wbudowane w nasze urządzenia dekodery dźwięku, a ponad to procesory dźwięku.

1. Do systemu 5.1 – dekodery Dolby Digital zwane też AC-3,  DTS, a przede wszystkim Dolby ProLogic II
2. Do systemów 6.1 i 7.1 – dekodery Dolby Digital EX, DTS ES, a przede wszystkim Dolby ProLogic IIx.

Zastosowane w systemach 6.1 i 7.1 kolumny tylne, centralne czynią efekt dźwięku przestrzennego pełniejszym, przez co cieszyć się możemy wspaniałym, naturalnym brzmieniem, przede wszystkim dźwięków z płyt DVD, ale też i popularnego radia internetowego, jeżeli zadbamy o dobrą jakość strumieni cyfrowego przekazu.

Pewnym ograniczeniem w odbieraniu radia internetowego wysokiej jakości dla niektórych internautów może być niska przepustowość łącza, którym aktualnie dysponują. Dziś przeważnie nie jest to już wielki problem. Sporo dostawców jest aktualnie w stanie dostarczyć łącza szybkie, szerokopasmowe, pozwalające słuchać nie tylko radia, ale także oglądać przez sieć internetową telewizję na dużych telewizorach, tabletach czy smartfonach. Warto więc zainwestować w szybkie łącze i poprawić standard życia swój i całej rodziny.

Na pewno nie odnalazłem w Internecie wszystkich nadawców dobrego radia, wyróżniającego się jakością techniczną przekazu. Znajdziecie, a może już teraz słuchacie takich radiów wiele. Proszę więc o wskazanie, w komentarzach do tego wpisu, adresu internetowego takich nadawców, a w miarę możliwości i potrzeby także sposobu uruchamiania ich radiowego przekazu. Przyda się wszystkim i z góry za pomoc dziękuję.